Konferencja w Łowiczu 1930 r .( przeciwko religii w szkole ? )

 „Lud na Księstwie chciwy jest wiedzy"

 ŁOWICZ, 10, 11, 12 STYCZNIA 1930 R.

/.../ Konferencja łowicka.  Oto w 1930 r. urządzono urzędową konferencję oświatową w Łowiczu, na której wy­stąpiło wielu znawców spraw oświatowych i praktyków zawodowych. Konferencja ta odsłoniła prawdę, którą wy­czuwano, ale stwierdzić ją dowodami było dość trudno. Oto przedstawiciele ministerstwa wyznań religijnych i oświecenia publicznego jawnie wystąpili przeciw religii katolickiej (nie tylko przeciw księżom!), którą uważają za krępującą zbytnio silne charaktery. Uważali ci panowie, że najlepiej aby szkoła była świecka, a naukę religii z niej usunąć. Szeroko nad tym wydarzeniem tu rozpisywać się nie możemy, ale zapisujemy je po kronikarsku dla pamięci ludzkiej/.../ 

Konferencję, poświęconą zagadnieniom kultury ze szczególnym uwzględnieniem kultury wiejskiej w Polsce, zorganizował Wydział Oświaty Pozaszkolnej Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Ministerstwo z rozmysłu umieściło konferencję poza gwarem wielkiego miasta w zacisznej Szkole Rolniczej na Blichu w Łowiczu, systemem internatowym, by w ten sposób dopomóc do wytworzenia zespołowego współżycia z sobą wszystkich uczestników i dać poszczególnym osobom sposobność do osobistych zetknięć i wzajemnych indywidualnych rozważań. Wreszcie pomyślano i o skromnych dodatkach artystycznych. Mianowicie dzięki p. A. Chmielińskiej urządzona została w jednej izb  Szkoły poglądowa wystawa sztuki ludowej w Łowickim , gdzie uczestnicy mogli zobaczyć typową izbę wiejską, przegląd ubiorów, haftów, zdobnictwa i wydawnictw. Zaś na zakończenie konferencji, dzięki p. J. Wojdzie ze Strugienic i p. Z. Solarzowej z Szyc, przygotowano wieczornicę łowicką, na której już w warunkach towarzyskiej zabawy zaimprowizowała młodzież wiejska weselne oczepiny z dodatkiem inscenizacji ballad ludowych.

Kościół. Opisując pokrótce wydarzenia wewnętrzne, nie można pominąć spraw naszego Kościoła rzymsko-katolic­kiego. Jak w ubiegłym roku (1929, tak i w tym (1930) Ko­ściół miał do pokonania wiele trudności. Na czele minister­stwa wyznań religijnych i oświecenia publicznego stoi mini­ster wyznania niekatolickiego. Prawnie to jest dopuszczalne, gdyż dostęp do wszystkich urzędów dostępny jest dla wszyst­kich obywateli państwa polskiego bez względu na jego wy­znanie wiary, lecz naprawdę, jeśli weźmie się pod uwagę naród polski, który w przygniatającej swej większości jest katolickim, to politycznie wskazanym jest, aby tak ważny urząd sprawował katolik. Tym więcej to jest wskazanym, że w grę wchodzą walki przeciw Kościołowi ze strony ró­żnych organizacji wolnomyślnych, w takich wypadkach naj­lżejszy jakiś błąd ministra nie-katolika tłumaczony jest jego stronnością, nieżyczliwością do Kościoła, a cóż dopiero, gdy o błędzie niema mowy. Sprawa ta tak była zaostrzoną, że znalazła swój oddźwięk w sejmie, gdzie domagano się ustą­pienia ministra wyznań religijnych p.  Sławomira Czerwińskiego. Rzecz załatwiono połowicznie, mianowicie w ten sposób, że miano­wano wice-ministrem wyznań religijnych prof. uniwersytetu wileńskiego Bronisława  ks. Żongołłowicza, zwolennika Józefa Piłsud­skiego. W chwili, gdy to piszemy, nic nam nie wiadomo jakichś nieporozumieniach między ministrem nie-katolikiem, a jego zastępcą - katolikiem i księdzem, należy sobie ży­czyć, aby siły przeciw katolickie ucichły, aby ks. Żongołło­wicz je zażegnał. Stąd obóz narodowy, który wychowanie narodu opiera na wierze katolickiej, jest nadal czujny w tych sprawach, zwłaszcza, że wśród społeczeństwa naszego istnieją nadal siły, które starają się osłabić Kościół katolicki, jako takie świeckie życie publiczne, to znaczy, że uczynić religię wyłącznie sprawą domową i zamknąć ją całkowicie w murach kościoła. Kto ma oczy otwarte na to, co się ostatnio (1930 r.) działo, ten musi się z powyższym poglądem zgodzić.

Przykłady są dostateczne:

Konferencja łowicka.  Oto w 1930 r. urządzono urzędową konferencję oświatową w Łowiczu, na której wy­stąpiło wielu znawców spraw oświatowych i praktyków zawodowych. Konferencja ta odsłoniła prawdę, którą wy­czuwano, ale stwierdzić ją dowodami było dość trudno. Oto przedstawiciele ministerstwa wyznań religijnych i oświecenia publicznego jawnie wystąpili przeciw religii katolickiej (nie tylko przeciw księżom!), którą uważają za krępującą zbytnio silne charaktery. Uważali ci panowie, że najlepiej aby szkoła była świecka, a naukę religii z niej usunąć. Szeroko nad tern wydarzeniem tu rozpisywać się nie możemy, ale zapisujemy je po kronikarsku dla pamięci ludzkiej. 

Drugi przykład.

Uchwały zjazdu nauczycieli szkół powszech­nych. W Krakowie odbył się w tym samym roku (1930) zjazd związku nauczycieli szkół powszechnych, znanego ze swego stosunku do Kościoła katolickiego. Powziął tu między innymi uchwały, zbliżone do opinii konferencji łowickiej. Uchwały te mają większe znaczenie, aniżeli "w powiedzonka" konfe­rencji łowickiej, gdyż związek nauczycieli szkół powszech­nych - to organizacja potężna oddziaływującą silnie na młodzież. To też episkopat polski ogłosił odezwę, piętnu­jącą wrogie religii katolickiej stanowisko związku. Wystę­pując przeciw związkowi, episkopat nie zawahał się użyć słów twardych, stanowczych, oświadczając, iż panujące dziś w związku cele "prowadzą do znieprawiania duszy młodego pokolenia, tak jak znieprawiły dusze w sąsiednim kraju rosyjskim. Episkopat stwierdza, że "nie może dłużej mil­czeć", ponieważ walka, która się toczy, jest "walką o Boga'' o Jego panowanie w duszach młodzieży, o Jego rządy w szko­łach polskich, a na wet w Polsce całej". Przypomnieć trzeba ten głos polskiego episkopatu, aby dał świadectwo prawdzie, że w Polsce istotnie idzie walka o Boga", że zajęci codziennymi  troskami, nie myślimy o tym i nie wiemy często, co. około nas się dzieje. Stąd podno­simy te sprawy na tym miejscu, aby utrwalić w umyśle naszym, że czujność trzeba zwiększyć i dać poparcie tej sile, która właśnie walcząc o Boga, o Jego panowanie w duszach młodzieży, o Jego rządy w szkołach polskich, a nawet w Polsce całej".

Sławomir Czerwiński (1885 -1931)

Pedagog, minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego, ewangelik reformowany i wolnomularz.

Dwukrotnie żonaty. Pierwszy raz ożenił się ze Zdzisławą z domu Drzewiecką (zmarła w 1915 r.), z którą miał troje dzieci. W 1925 r., wziął ślub z Jadwigą z domu Pietruszkiewicz, przy czym zmienił wyznanie z rzymskokatolickiego na kalwińskie.

Okoliczności jego śmierci i pogrzebu stały się okazją sporu na linii Kościół katolicki- kościoły ewangelickie oraz na linii Kościół-państwo. Jako dojrzały człowiek przeszedł na kalwinizm, którego był praktykującym wyznawcą. W ostatnim stadium jego choroby zajmowały się nim zakonnice, które twierdziły, że w ostatnim dniu przeszedł na katolicyzm. Ewangelicy podkreślali, że to niemożliwe, gdyż przez ostatnie trzy dni swego życia był zupełnie nieprzytomny. Pomimo ich protestów urządzono mu katolicki pogrzeb, a żałobną mszę sprawowało kilku biskupów. Odmówili oni jednak pójścia za konduktem żałobnym, twierdząc, że będąc ministrem działał na niekorzyść katolicyzmu i opowiadał się za świecką edukacją. To doprowadziło z kolei do sporu biskupa Stanisława Galla z Józefem Piłsudskim. Został pochowany 7 sierpnia 1931 na cmentarzu Stare Powązki w Warszawie .

MINISTERSTWO WYZNAŃ RELIGIJNYCH I OŚWIECENIA PUBLICZNEGO.

 KULTURA WSI

 BIULETYN XIII KONFERENCJI OŚWIATOWEJ 

POŚWIĘCONEJ ZAGADNIENIU KULTURY WIEJSKIEJ W POLSCE

 (ŁOWICZ, 10, 11, 12 STYCZNIA 1930 R.)

Udział w konferencji wzięli P.P.: Dr. Sławomir Czerwiński, Minister Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, Władysław Żłobicki, Dyrektor Departamentu Szkolnictwa Ogólnokształcącego, (obydwaj byli obecni tylko w pierwszym dniu obrad na referatach prof. Limanowskiego i prof. Bujaka), Marjan Godecki, Naczelnik Wydziału Oświaty Pozaszkolnej, następnie zaproszone przez Ministerstwo osoby ze świata nauki oraz działacze oświatowi ze wszystkich ośrodków Rzeczypospolitej, a mianowicie Abram Adolf (Warszawa), Bajorek Władysław (Lwów), Baranowska Jadwiga (Warszawa), Benedykciński Jan (Łowicz)Bień Adam (Warszawa), Błażewski Henryk (Toruń), Borowiecka Mar ja (Warszawa), Bujak Franciszek (Lwów), Bystroń Jan St. (Kraków), Chętnik Adam (Nowogród Łomż.), Chmielewski Roman (Będzin), Chmielińska Aniela (Łowicz), Cierniak Jędrzej (Warszawa), Cieśla Henryk (Lwów), Czarnocka Zofja (Warszawa), Dec Jan (Równe), Domański Jan (Warszawa), Dracz Jan (Wilno), Dukat Antoni (Łowicz), Dziubińska Jadwiga (Sokołówek), Ehrenkreutzowa Cezarja (Wilno), Fischer Adam (Lwów), Frelek Klemens (Warszawa), Gierat Stanisław (Warszawa), Gintowt Dziewałtowski Ignacy (Warszawa), Godecka Maria (Warszawa), Gołka Mieczysław (Warszawa), Gałajówna Michalina (Domaniewice k. Łowicza), Grochowski Kazimierz (Warszawa), Grzegory Jan (Łowicz), Hasiński Maksymilian (Poznań), Hermaszewski Antoni (Równe), Hoffman Jakób (Równe), Imiela Emanuel (Katowice), Jankowski Stefan (Warszawa), Jędrzejewicz Janusz (Warszawa), Kaczyński Teodor (Warszawa), Kobyliński Zygmunt (Warszawa), Kołakowski Tadeusz (Warszawa), Kołodziejczyk Józef (Warszawa), Komornicka Janina (Lublin), Konewka Antoni (Warszawa), Kopciński Stefan (Warszawa), Krukowski Kazimierz (Wejherowo), Kryński Edward (Kraków), Kucharczyk Leon (Warszawa), Kuropatwiński Walerjan (Warszawa), Kwiatkowski Jan (Łowicz), Limanowski Mieczysław (Wilno), Lutyk Leon (Warszawa), Maj Kazimierz (Brody), Maniak Stanisław (Warszawa), Marszałek Józef (Warszawa), Michalski Jan (Łowicz), Mikułowski-Pomorski Józef (Warszawa), Moszyński Kazimierz (Kraków), Nowicki Eustachy (Lublin), Oleksy Władysław (Poznań), Patkowski Aleksander (Warszawa), Petrykowski Romuald (Łódź), Piekucki Feliks (Poznań), Poczętowska Jadwiga (Warszawa), Pomianowska Antonina (Warszawa), Pomianowski Gustaw (Warszawa), Poniatowski Juljusz (Krzemieniec), Popławłowski Feliks  (Lublin), Radlińska Helena (Warszawa), Radwan Władysław (Warszawa), Seefeldt Fritz (Dornfeld), Seweryn Tadeusz (Kraków), Sieczko Piotr (Nowogródek), Solarzowa Zofja (Szyce), Solarz Ignacy (Szyce), Sosiński Wojciech (Warszawa), Stebnicki Alfred (Lwów), Stemler Józef (Warszawa), Strzemżalski Zygmunt (Łowicz), Strzeszewski Zygmunt (Łowicz), Stubiedo Edward (Wilno),Twardo Stanisław (Warszawa), Tyczyński Romuald (Warszawa), Wojda Jan (Strugienice), Wolert Władysław (Warszawa), Woronowicz Wiktor (Wilno), Załęski Zygmunt (Warszawa), Zielińska Jul ja (Warszawa). Razem uczestników 89.